Azakeğeri çok yıllık otsu bitkidir. Köksap kalın, kokulu, uzun, sürüngen, az yassı, dallı, eski yaprak kalıntıları ile sarılı, kordona benzer pek çok kokusuz yan kökler vardır.
Anason çayı faydaları nelerdir makalemizi de okuyunuz.
Azakeğeri Nedir?
Azakeğeri bitkisinin yaprakları kılıç biçiminde dar, şerit gibi, 1 m kadar uzun, 3 sn. kadar geniş, dip kısmı kırmızı menekşe renginde geniş döl yataklı, paralel damarlı, bütün kenarlı, sapa sarılı ve kokuludur. Sap yapraksızdır, yeşil, 1,5 m kadar yüksek, az yassı, bir tarafı keskin kenarlı, diğer tarafı oluklu uç tarafa doğru bir örtü ile kaplıdır.
Azak eğeri çiçek demeti silindirik, mısır koçanı gibi, dip kısmı bir yaprak örtüsüne yaslanır, uç tarafa doğru hafif koniktir. Çok sayıdaki çiçekçikler ufak, yeşilimsi-sarı, basit kılın’ 6 yapraklı, iki cinsiyetli, erkek çiçekler 6 adettir. Meyve kuru tanelidir. Bizdeki iklim şartlarında meyve olgunlaşamaz. Bundan dolayı bitki vejetatif üretilir. Köksap ve yapraklarda hoş koku ve acı tat vardır. Haziran-temmuz aylarında çiçek açar.
Azak eğeri Yayılışı:
Tahmine göre, azak eğeri bitkisinin ana vatanı Kuzey Asya’dır. Bizde bataklık arazide, ağır akıntılı dere kenarlarında, (muhtemelen yabani halde) çok az miktarda görülür.
Azak eğeri Yetiştirilmesi:
Yetiştirilmesi konusunda yapılan deneylerden iyi sonuçlar elde edilmiştir. Bu bitkinin yetiştirilmesi ve geniş araziye tatbik edilmesi, yüksek teknik ekonomik kıymeti haiz olduğundan kimya, eczacılık, sanayide ham madde temini bakımından son derece önemlidir.
Azakeğeri Toplama Usulü:
Köksap bataklıktan çıkarılır, yıkanır, yan köleler, toprak ve üst kısımlardan temizlenir, 10-15 sn uzunluğunda parçalar halinde kesilir, kalın olan parçalar uzunluğuna yarılır. Verilen siparişe göre, kabuk soyulur veya soyulmaz. Damıtılma usulü ile köksaplardan eterik yağ elde edilecekse, kabuk soyulmaz. Başka maksatlara kullanılacaksa, ekseriya soyulur, tabii iyice yıkandıktan sonra.
Kurutma Biçimi: Kurutulmaya hazırlanan materyal, hızlı hava cereyan’ olan binalarda kurutulacağı gibi, kurutma fırınlarında da kurutulur. En elverişli olanı, havalandırma tertibatlı kurutma fırınlarında, 30 derece ısı altında kurutulmasıdır. İyi ve çabuk kurutulması gerektir.
İçindeki Maddeler: Köksaplar % 4,8 kadar eterik yağ ihtiva eder, bunun terkibine fenilpropan istihsali azaron, pinen, kemfen, borneol, eurenol, metileugenol, kariofilen, kalamen, akoron, seskviterpenlilaktonakorenen, proazulenler ve saire girer. Eterik yağdan başka, köksapta acı glikozidakorin, sepi maddeleri, askorbin asidi (% 150 mg kadar), nişasta (% 40 kadar), helme maddeleri vs. bulunur. Yapraklarda eterik yağ ve sepi maddeler bulunduğu gibi % 130 mg kadar vitamin C de bulunur. Koku neşrine sebep olanın azarilaldehid olduğu sanılmaktadır.
Kullanılışı:
Azak eğeri kuvvet verici olarak kullanılır. İnce kıyılmış veya dövülmüş köksaptan 1 çay kaşığı 200 gr kaynar su ile azakeğeri haşlanır. Soğuduktan sonra süzülür, günde 3 defa birer çorba kaşığı alınır. Haricen gargara için kullanılır.Aromatik araç olarak eterik yağ yiyecekleri terbiye etmede tat ve koku vermede, likör ve parfümeri sanayiinde geniş ölçüde kullanılır.
Mide ve onikiparmak bağırsak hastalıklarından ülsere karşı kullanılmak üzere hazırladığınız neutrasid preparat terkibine de girer. Bazı yerlerde yapraklar kesilerek evlerde koku vermekte, köksap ise baharat olarak kullanılır. Yapraklardan, fıçı yapanlar da istifade eder.